Γκιμπέρτι, Λορέντσο

(Lorenzo Ghiberti, Φλωρεντία 1378 – 1455). Ιταλός γλύπτης και χρυσοχόος. Ανέπτυξε τη δραστηριότητά του στις αρχές του 15ου αι., όταν η Φλωρεντία ανέκτησε στον καλλιτεχνικό τομέα την πρωτοβουλία που είχε χάσει στο β’ μισό του 14ου αι. Το 1402, ύστερα από διαγωνισμό, στον οποίο έλαβαν μέρος ο Φιλίπο Μπρουνελέσκι και ο Γιάκοπο ντε λα Κουέρτσια, του ανατέθηκε η κατασκευή της δεύτερης ορειχάλκινης θύρας του βαπτιστηρίου της Φλωρεντίας. Ο Γ. αποδείχθηκε στο έργο αυτό γνήσιος συνεχιστής της λαμπρής φλωρεντινής παράδοσης του 14ου αι., από την οποία δεν απομακρύνθηκε έως το τέλος της ζωής του, παρά το γεγονός ότι η αναμφισβήτητα ισχυρή προσωπικότητά του επηρεάστηκε βαθιά από το αναγεννησιακό πνεύμα. Ο Γ. διηύθυνε για περισσότερα από είκοσι χρόνια (όσα του χρειάστηκαν για την κατασκευή της θύρας) ένα ζωντανό εργαστήριο και διαμόρφωσε πλήθος Φλωρεντινών καλλιτεχνών, χαλκουργών, διακοσμητών, ακόμα και ζωγράφων, όπως ο Πάολο Ουτσέλο. Απέκτησε έτσι σημαντικό κύρος και για πολύ καιρό κυριάρχησε στην καλλιτεχνική ζωή της Φλωρεντίας. Όταν μαζί με τον Μπρουνελέσκι ανέλαβε την επίβλεψη των εργασιών της κατασκευής του τρούλου της μητρόπολης, το μεγάλο όνομα του Μπρουνελέσκι και η αυξανόμενη φήμη του Ντονατέλο, μείωσαν κάπως το κύρος του. Το γόητρό του αποκαταστάθηκε, όταν πήρε την εντολή να φιλοτεχνήσει την τρίτη και τη σπουδαιότερη θύρα του βαπτιστηρίου (του Ωραίου Αγίου Ιωάννη) απέναντι από την πρόσοψη της μητρόπολης. Τα γλυπτά του Γ., ιδίως της νεανικής του ηλικίας, φανερώνουν τη φυσική προσήλωσή του στα γοτθικά αισθητικά δεδομένα. Στην πρώτη από τις δύο θύρες του βαπτιστηρίου που κατασκεύασε, επανέλαβε το σχέδιο της κατανομής των διακοσμητικών θεμάτων σε 24 τετράλοβα φατνώματα, όπως το είχε εφαρμόσει πριν από 75 χρόνια ο Αντρέα Πιζάνο στη θύρα της νότιας πρόσοψης του κτιρίου. Αλλά και οι σκηνές από τον βίο του Χριστού, ορισμένες από τις οποίες θυμίζουν την τεχνοτροπία του Τζιότο και τα χαριτωμένα καμπυλόγραμμα σχήματα των γαλλικών ελεφάντινων αγαλματιδίων, έχουν καθαρά γοτθικό χαρακτήρα. Ακόμα και η σταυρωτή διάταξη της πτυχολογίας του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή (του μεγάλου χάλκινου αγάλματος που ο Γ. τοποθέτησε το 1414 στην πρόσοψη του Ορσανμικέλε) και η ολόσωμη μορφή του αγίου Ματθαίου σε μία άλλη κόγχη του ίδιου κτιρίου (1422), φέρνουν στη μνήμη την παράδοση του 14ου αι. Πλησιέστερη στην αναγεννησιακή οπτική είναι η τρίτη ορειχάλκινη θύρα του βαπτιστηρίου, η αποκαλούμενη από τους συγχρόνους του Γ. θύρα του Παραδείσου. Βρίσκεται στην ανατολική πρόσοψη και για την κατασκευή της χρειάστηκαν 27 χρόνια (1425-52). Δίφυλλη, χωρισμένη σε δέκα μεγάλα τετράγωνα φατνώματα, περιβάλλεται από ένα πλαίσιο με θαυμάσια άνθη και καρπούς. Τα πέντε επάλληλα φατνώματα κάθε φύλλου περιορίζονται δεξιά και αριστερά από δύο κάθετες ταινίες, όπου είκοσι μικρές ολόσωμες μορφές προφητών μέσα σε κόγχες εναλλάσσονται με μετάλλια από τα οποία προβάλλουν μικρά κεφάλια, πιθανότατα μορφές συγχρόνων· ένα μάλιστα από αυτά είναι η αυτοπροσωπογραφία του καλλιτέχνη. Στις τετράγωνες μεγάλες συνθέσεις των φατνωμάτων με θέματα από την Παλαιά Διαθήκη, ο Γ. επωφελήθηκε από τις κατακτήσεις της αναγεννησιακής επιστήμης της προοπτικής· δεν τις εφάρμοσε όμως με αυστηρότητα, αλλά τις χρησιμοποίησε ως μέσο για να δημιουργήσει ένα ζωγραφικό σκηνογραφικό περιβάλλον, μέσα στο οποίο κινούνται οι μορφές του πρώτου επιπέδου. Η επιχρύσωση προσθέτει ένα πολύτιμο και γοητευτικό στοιχείο στο σύνολο. Με τη μεγάλη ποικιλία και τους άπειρους συνδυασμούς των λεπτομερειών που έχουν σκαλιστεί λεπτότατα και δημιουργούν εντυπώσεις βουνών, δέντρων, πυραμίδων και κτιρίων, η εξαιρετική δεξιοτεχνία του χρυσοχόου ενώνεται αδιάσπαστα με την τέχνη του γλύπτη, έστω και αν ο μεγάλος πλούτος των σχημάτων δεν κατορθώνει πάντοτε να οργανωθεί σε πραγματικά ενιαία έκφραση. Ο Γ. συνέγραψε το αξιόλογο έργο Σχόλια,όπου αποκάλυψε τους ισχυρούς δεσμούς του με το μεσαιωνικό πνεύμα. Το σύγγραμμά του αποτελεί πολύτιμη πηγή για τη γνώση της τέχνης του 13oυ και 14ου αι., από τον Ντούτσιο (τον οποίο ο Γ. εκτιμούσε βαθύτατα) έως τον Τζιότο και τον Νίνο Πιζάνο. «Ο λαός του Ισραήλ στον Ιορδάνη και η κατάληψη της Ιεριχούς», φάτνωμα από τη «θύρα του Παραδείσου», έργο του Ιταλού γλύπτη Λορέντσο Γκιμπέρτι (Βαπτιστήριο, Φλωρεντία· φωτ. Igda).